وەزیری نەوت: عێراق تاساڵی ٢٠٢٥ دەگاتە نیمچە خۆبژێوی بەرهەمە نەوتییەکان و لە پەیوەندی بەردەوامدایە لەگەڵ هەرێم بۆ دۆزینەوەی چارەسەری یاسایی

ئامادەکردنی زانیار موزەفەر

وەزیری نەوت: لە ساڵی ٢٠٢٥دا لە بەرهەمهێنانی بەرهەمە نەوتییەکان نیمچە خۆبژێوی بەدەست دەهێنین

ڕاشی گەیاند کە پەیوەندیی بەردەوام لەگەڵ هەرێم هەیە بە ئامانجی دۆزینەوەی چارەسەری یاسایی بۆ نەوتی هەرێم لە چوارچێوەی دەستووری فیدراڵی و بڕیاری دادگای باڵای فیدراڵی.

وتیشی کە وه‌زاره‌ته‌كه‌ی له‌ په‌یوه‌ندی به‌رده‌وامدایه‌ له‌گه‌ڵ وه‌زاره‌تی سامانه‌ سروشتییه‌كانی هه‌رێم به‌ ئامانجی دۆزینه‌وه‌ی چاره‌سه‌ری یاسایی بۆ كۆتایی هێنان به‌ ناكۆكییه‌كانی نێوان هه‌ردوو لایه‌نه‌كه‌ له‌ چوارچێوه‌ی ده‌ستووری فیدراڵیدا، وە به‌پێی بڕیاری دادگای باڵای فیدڕاڵی له‌ دۆسیه‌ی ژماره‌ 59/فیدڕاڵی/2012 و 110/2019 لە 15ی شوباتی 2022.

ئیحسان عەبدولجەبار وەزیری نەوت و سەرۆکی کۆمپانیای نەوتی نیشتمانی ئەمڕۆ یەکشەممە ڕایگەیاند کە عێراق تاکە وڵاتە کە توانای بەرهەمهێنانی زۆرترین بڕی نەوتی خاوی هەیە لەنێو وڵاتانی بەرهەمهێنەری نەوتی خاو لە ساڵانی داهاتوودا، جەختیشیکردەوە کە عێراق بەرهەمێهانی نەوتی زیادەی لە ئامادەباشیدایە بۆ دابینکردنی پێداویستی بازاڕی جیهانی، ئاشکراشی کرد کە عێراق تا ساڵی ٢٠٢٥ دەگاتە نیمچە خۆبژێوی لە بەرهەمهێنانی موشتەقاتەکانی نەوتدا.

وەزیری نەوتی عێراق بە رۆژنامەی ئەلسەباح ، دواتریش بە ئاژانسی هەواڵی عێراقی (ئینا)ی راگەیاند: “عێراق توانای ناوازەی هەیە و تاكە وڵاتە لەنێو وڵاتانی بەرهەمهێنی ئۆپێك و دەرەوەی ئەو وڵاتە، توانای زیادكردنی بەرهەمهێنانی نەوتی خاوی هەیە بە بڕی تا دەگاتە… 3.3 ملیۆن بەرمیل لە ڕۆژێکدا ، بە بەراورد بە بەرهەمی ئێستای عێراق لە ساڵانی داهاتوودا.” “.

ئاماژه‌ی به‌وه‌شكرد، “عێراق پرۆژه‌ی هەیە لە ئێستاوە داهاتوودا تاکۆتایی ساڵی 2028 توانای كۆكردنه‌وه‌ی زیاتر له‌ سێ هه‌زار و 300 ملیۆن به‌رمیل نەوتی رۆژانه‌ی هەبێت، كه‌ ده‌بێته‌ هۆی به‌رهه‌مهێنانی 8 ملیۆن به‌رمیل له‌ رۆژێكدا بەجۆرێک تا كۆتایی ساڵی 2025 ئەو ڕێژەیە مسۆگه‌ر ده‌كات”. کە گەرەنتی بەدەستهێنانی سەقامگیری جیهانی لە بازاڕی وزەدا دەکات”.

ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا، “رێژەی هەناردەكردنی نەوتی خاوی عێراق لە رێگەی بەندەرەكانی بەسرە نزیكەی 3 ملیۆن و 300 هەزار بەرمیل بووە لە رۆژێكدا”.

ڕوونیشی كردەوە، “كۆی گشتی بۆ عێراق كە لە خشتەی ئۆپیكدا جێگیركراوە، دوای زیادبوونی ئەم دواییە، بووەتە دەوروبەری 4 ملیۆن و 664 هەزار بەرمیل لە ڕۆژێكدا، بە بەراورد لەگەڵ پشكی عێراق لە خشتەی پێشوودا كە 4 ملیۆن و 600 هەزار بەرمیل بووە”. لە ڕۆژێکدا.”

ئاماژەی بەوەشکرد، “عێراق زیادکردنی بەرهەمی لە ئامەدەباشیدایە، بۆ بەبازاڕکردنی بڕی پێویستی داواکراو بۆ بازاڕی نەوت لەسەر ئاستی جیهان”، جەختیشی لەوە کردەوە کە “دابەزینێکی پێوانەیی لە ڕێژەی هەناردەی نەوتی خاودا نەبووە، بەهۆی کێشە لە سەکۆکانی هەناردەکردن”.

وە ئاماژەی بەوەشکرد، “عێراق مانگانە ئامانجەکانی لە هەناردەکردنی نەوتی خاودا دەپێکت لەسەر بنەمای ئەو ئامانجەی کەڕاگەیەندراوە”،

ئەوەشی زیادی کرد: “هەندێک جار کەمبوونەوەی کەم لە ژمارەی هەناردەکردندا ڕوودەدات، وەک هەمیشە، کە لە کاتی کارکردن بۆ زیادکردنی دامەزراوەی نوێ یان لە کاتی جێبەجێکردنی چاککردنەوەی خولیی، کە تێیدا بە شێوەیەک قەرەبوو دەکرێتەوە دوای کۆتایی هاتنی بەرنامەکانی چاککردنەوە کە لە چەند ڕۆژێک تێپەڕ نەکات ، بۆ گەیشتن بە ئامانجەکانی هەناردەکردن.”

وه‌زیری نەوت رایگه‌یاند، “عێراق پێویستی به‌ كه‌مكردنه‌وه‌ هه‌بووه‌ به‌هۆی هه‌نارده‌كردنی ڕێژه‌كان له‌ ماوه‌كانی رابردوودا”، ئاماژه‌ی به‌وه‌شكرد “له‌ ئێستادا به‌رهه‌می عێراق ده‌گاته‌ 4٫400 ملیۆن به‌رمیل له‌ كێڵگه‌ فیدراڵیه‌كانه‌وه‌، كه‌ تا 200 هەزار بەرمیل بۆ به‌رهه‌مهێنانی كاره‌با به‌كارده‌بات، له‌ كاتێكدا لە پاڵاوگه‌ ناوخۆییه‌كان”. ڕۆژانە زیاتر لە 700 هەزار بەرمیل لە بەرهەمی خۆی بەکاردەهێنێت.” بەرهەمی ئێستای نەوتی کوردستانیش 450 هەزار بەرمیلە لە ڕۆژێکدا.

دەربارەی چارەسەرکردنی دۆسیەی نەوتی هەرێمیش وەزیی نەوت ڕوونی كردەوە، ” کە وەزارەتەكەی لە پەیوەندی بەردەوامدایە لەگەڵ وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی هەرێم بە ئامانجی دۆزینەوەی چارەسەری یاسایی بۆ كۆتایی هێنان بە ناكۆكییەكانی نێوان هەردوو لایەن لە چوارچێوەی دەستووری فیدراڵیدا، وە بە پێی بڕیاری دادگای فیدڕاڵی لە داواكاری ژمارە 59/فیدڕاڵی /2012 و 110 / 2019 ی بەرواری 15/2/2022 کە بڕیاری داوە هەرێم تەواوی بەرهەمی نەوتی کێڵگە نەوتییەکانی هەرێمی کوردستان و ئەو ناوچانەی دیکە کە وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی حکوومەتی هەرێمی کوردستان نەوتی لێ دەرهێناوە ڕادەستی حکوومەتی فیدراڵی بکات بە نوێنەرایەتی وەزارەتی نەوتی فیدراڵی … و ڕێگە بدرێت بە وەزارەتی نەوتی فیدڕاڵی کە دەسەڵاتە دەستوورییەکانی خۆی سەبارەت بە گەڕان و دەرهێنان و هەناردەکردنی نەوت بەکاربهێنێت.

وە ئاماژەی بەوەدا کە “زیادەڕۆیی و گەورەکرنی میدیایی لە پرسی نەوتی هەرێمی کوردستان، لەلایەن دەزگا میدیاییە جیاوازەکانەوە، بە ئاڕاستەکردنی هەواڵەکان، وەک ئەوەی پرسێکی ململانێی دەرەکی بێت، مەترسی و ناڕوونی گەورەی لەخۆدەگرێت کە ئامانج لێی سەرلێشێواندنە”.

لە درێژەی قسەکانیدا وتی “حکومەتی فیدراڵی مامەڵە لەگەڵ ناتەبایی و ناکۆکی یاسایی نێوان هەردوو لایەن دەکات، وەک و هەر یەکێک لەو شتە ئاساییانەی کە لە نێوان حکومەتی فیدراڵی و “حکومەتە ناوخۆییەکان” ی بەشێک لە وڵات ڕوودەدات”.

سەبارەت بە هاوردەكردنی بەرهەمە نەوتییەکان (موشتەقات)، وەزیری نەوت جەختی كردەوە كە “عێراق تا كۆتایی ساڵی 2025 دەچێتە قۆناغی نیمچە خۆبژێوی لە بەرهەمە نەوتییەکان دا”.

ئاماژەی بەوەشکرد، “هەنگاوەکانمان بۆ دەست بەرداربوون لە هاوردەکردنی بەرهەمە نەوتییەکان لەسەر دوو میحوەر دەبێت. یەکەمیان وەگەرخستنی پاڵاوگەی کەربەلایە لە مانگی تشرینی یەکەمی 2022، کە دەبێتە هۆی کەمکردنەوەی پێویستی عێراق بە بەنزین و و گاز وایل بە رێژەی 50%، واتە”. کەمکردنەوەی بڕی پێویستی ڕۆژانەی وڵات.